Muchas etimologías (léxico, términos)
ya están explicadas para los topónimos correspondientes,
en el Diccionario etimológico de toponimia asturiana (2017);
o en el Diccionario asturiano etimológico (online de esta web)
Xulio Concepción Suárez
La fauna asturiana:
páxaros y páxaras (pájaros, pajarinos),
los bosques, el bosque animado de entonces.
La música del paisaxe.
Terminologías científicas:
nombre asturiano, nombre castellano.Cánticos al amanecer y al crepúsculo por setos y matorrales; rastros y chaceas por senderos, caminos y barrizales; sonidos, chasquidos, berridos, ladridos..., que resuenan por hayedos y carrascales; truchas o renacuayos que agitan (o agitaban) las aguas de regueros, tsagunas, tsagunietsas y tsagonatsos... Pocos sonidos de aquel bosque tan animado van quedando, y cada año alguno menos por caleyas, cordales o al mor de las cabanas.
Dicen en algunos pueblos que a penas se sienten ya tordos ni malvises en primavera ni en verano; que los glayos ya ni se recuerdan tan familiares como siempre en la seruenda; que las xarricas y raitanes ya no merodean los payares en invierno. Sólo algunos gorriones, las urracas pocas veces; algún melandru despistáu... El paisaje sonoro también ye otru en estos tiempos. Nos queda, una vez más, el animado paisaje dde las palabras.
S(la música de la güerta)
nombre asturiano nombre castellano nombre científico
(una variedad...)águila
aila
aigla
águila
Circaetus gallicus
andarina
andolía
andolina
golondrina
Hirundo rustica
calandria
calandria
Mimus saturninus
chovas
chovas
Phyrrhocorax graculus
codorniz
codorniz
Coturnix coturnix
coríu
curichu
ánade real
Anas platyrhynchos platyrhynchos
corneya
corneja
Corvus orvus cornix
cuerva
corneja negra
Corvus corone corone
cuervu
cuirvu
cuervo
Corvus corax
cuquiellu
cuquietsu
cuquiitsu
cuco
Cuculus canorus
curuxa
lechuza
Tyto alba
curuxín
autillo
Otus scopus
curuxu
cárabo
Strix aluco
esperteyu
murciélagu
murciégalu
murciélago
Nyctalus noctula
ferre
ferrucu
gavilán
Accipiter gentilis
Accipiter nisusgatsina
pita
gatsón
pitu caleya
gallina, gallo
Gallus gallus
garayas
garachas
grachas
chovas
Phyrrhocorax graculus
garcia
garza real
Ardea cinerea
glayu
gleyu
arrendajo
Garrulus glandarius
gorrión
gorrión común
Passer domesticus
llavandera
llavandera
Motacilla alba
malvís
zorzal común
Turdus philomelos
Turdus viscivorus
mazaricu
corremolinos
Calidris alpina
monxe
mirlo
Cinclus cinclus
ñerbatu
ñerbatu
Turdus merula
oliu
oliancu
oyancu
garza real
Ardea cinerea
palombiella
palombietsa
zapiquera
frangüesu
alimoche
Neophron percnoptereus
palombu
paloma torcaz
Columba palumbus
papalbina
papalbietsa
armiño
Mustela erminea
papayuela
codorniz
codorniz
Coturnix coturnix
pardón
ratonero común
Buteo buteo
pega
urraca
Pica pica
perdiz parda
perdiz
Perdix perdix
picatorneru
picatorniru
picatueru
pájaro carpintero
Picus viridis
Dendrocopos major
pinzóm
pinzón
Fringilla coelebs
pitu negru
picafayas
pico negro
pito negro
Dryocopus martius
pitu real
picatueru
Oicus sharpei
raitán
raitana
petirrojo
Erithacus rubecula
ruiseñor
ruiseñor
Luscinia megarhynchos
tordu
turdu
ñervatu
mirueyu
mirlo común
Turdus merula
urogallo
gallu monte
urogallo
Tetrao urogallus cantabricus
utre
utra
buitre común
Gyps fulvus
venceyu
vencejo
Apus apus
verderón
verderón común
Carduelis chloris
xarrica
chochín
Trogldytes trogldytes
xaronca
rana saltona
Rana hyla
xilgueru
jilguero
Carduelis carduelis
xingarraos
xingarrabos
xingarráu
lavandera
Motacilla alba
"Marzo, niarzo;
abril, güevil;
mayo, piayo;
xunio, abre las alas,
y vete pel mundo".
(escuchado a Paloma, Llaviana)
(foto de Xerardo García González)
Etimologías asturianas:
Xulio Concepción Suárez